Lymfoedeem is een opstapeling van lymfevocht waardoor zwelling kan ontstaan. Lymfoedeem wordt veroorzaakt door een daling van de transportcapaciteit van het lymfestelsel al dan niet in combinatie met de toename van de belasting op het lymfestelsel. Afhankelijk van welke lymfeklieren en lymfevaten minder goed werken of afwezig zijn kan men ter hoogte van verschillende regio’s lymfoedeem ontwikkelen.

Bijvoorbeeld, afwezigheid van lymfeklieren en lymfevaten ter hoogte van de oksel kan lymfoedeem veroorzaken ter hoogte van de arm en/ of hand en/ of romp; afwezigheid van lymfeklieren en lymfevaten ter hoogte van het bekken kan lymfoedeem veroorzaken ter hoogte van één of beide onderste ledematen en/ of buik.

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen primair of secundair lymfoedeem. Primair lymfoedeem is een aangeboren verstoring van het lymfestelsel. Secundair lymfoedeem is een verworven verstoring van het lymfestelsel door bijvoorbeeld chirurgie en/ of radiotherapie ter behandeling van kanker, door een trauma, door een infectie, …

Het lymfestelsel

Het lymfestelsel is opgebouwd uit lymfevaten en lymfeklieren, ook wel knopen genoemd. Door het lymfestelsel stroomt lymfe. Lymfe is een heldere vloeistof die onder meer immuuncellen, afvalstoffen en een hoge concentratie eiwitten bevat.

De lymfeklieren zijn de zuiveringsstations van het lymfestelsel. Ze halen afvalstoffen uit de lymfe en maken ziekteverwekkers, zoals bacteriën en virussen, onschadelijk. Ze hebben een belangrijke functie bij de actieve afweer.

Lymfeklierpakketten:

A. In de hals
B. In de oksels
C. Langs de luchtpijp
D. Bij de longen
E. Bij de darmen en achterin de buikholte
F. In de bekkenstreek
G. In de liezen

Functie van het lymfestelsel:

  1. Afvoer van eiwitten en andere grote bestanddelen uit de weefsels.
  2. Afweer tegen infecties.

Symptomen van lymfoedeem

De eerste symptomen van lymfoedeem zijn:
    - Zwaartegevoel - Gezwollen gevoel - Spannen van de huid - Spannen van kledij - Zichtbare print van kledij in de huid

Patiënten met lymfoedeem moeten onmiddellijk hun behandelende arts raadplegen, want de behandeling van lymfoedeem in een vroeg stadium heeft beter resultaat dan de behandeling van lymfoedeem in een later stadium.


Evalueren van lymfoedeem

Volgende onderzoeken kunnen uitgevoerd worden om een lymfoedeem te diagnosticeren en te evalueren:

    - Klinisch onderzoek met anamneses, inspectie, palpatie en functieonderzoek - Volumemeting van het lidmaat - MRI, CT of echografie om de aanwezigheid van extracellulair vocht in de weefsels op te sporen - Lymfoscintigrafie om het functioneren van het lymfestelsel te onderzoeken

Conservatieve behandeling van lymfoedeem

De behandeling van pitting en non-pitting lymfoedeem is verschillend. Pitting lymfoedeem is oedeem waarin een putje met de duim geduwd kan worden.

Pitting lymfoedeem wordt behandeld via de ‘decongestieve lymfatische therapie’. (DLT) Deze behandeling bestaat uit twee fasen en elke fase bestaat uit verschillende onderdelen. De eerste fase, ook de intensieve fase genoemd, duurt ongeveer 4 weken en heeft tot doel het oedeem zoveel mogelijk te verminderen. In deze fase worden de volgende behandelingen toegepast: huidverzorging, manuele lymfedrainage, windeling en oefeningen.

De tweede fase van de DLT is de onderhoudsfase en start onmiddellijk na de intensieve fase. Deze heeft tot doel de bekomen oedeem vermindering zoveel mogelijk te behouden. In deze fase worden de volgende behandelingen toegepast: huidverzorging, manuele lymfedrainage, het dragen van een therapeutische kous en oefeningen. Verder kan lymfoedeem behandeld worden via intermittente pneumatische ompressietherapie (‘pressotherapie’) en lymfetaping.

De conservatieve behandeling van non-pitting lymfoedeem is identiek aan de onderhoudsbehandeling van pitting lymfoedeem.

Chirurgische behandeling van lymfoedeem

Non-pitting lymfoedeem kan eventueel chirurgisch behandeld worden. Via liposuctie wordt het onderhuids vet en lymfevocht weggezogen, waardoor de arm weer een normale omvang aanneemt. Via een lymfoveneuze shunt wordt een overbrugging gemaakt tussen de verstopte lymfevaten en goed werkende bloed- of lymfevaten, zodat het lymfevocht kan worden afgevoerd.

Tijdens een lymfetransplantatie wordt een klierenpakket (van een niet-aangedaan lidmaat) verplaats naar de regio met de klieruitruiming. Na deze ingrepen blijft behandeling van het lymfoedeem met lymfedrainage, huidzorg, therapeutische kous (eventueel zwachtelen) en oefeningen noodzakelijk om herval te voorkomen.