Lipoedeem is een chronische aandoening en betekent letterlijk vet- en vochtophoping. Het is een stoornis in de aanmaak van vetweefsel en ook de afvoer van vocht via de lymfevaten verloopt niet optimaal. Daardoor stapelt vet en vocht zich onderhuids op. Lipoedeem komt voornamelijk voor bij vrouwen en wordt meestal pas zichtbaar aan het einde van de puberteit.

Lymfoedeem veroorzaakt geen lipoedeem. Maar bij lipoedeem kan wel een lymfoedeem-component ontstaan. In dit geval spreekt men van lipolymfoedeem.

Symptomen van lipoedeem

Lipoedeem uit zich als een symmetrische zwelling, meestal ter hoogte van de onderbenen, de binnenkant van de knieën, dijen en heupen. Soms zijn ook de armen aangedaan, maar opvallend is dat er bij lipoedeem nooit zwelling is te hoogte van de handen of voeten, in tegenstelling tot het lymfoedeem en veneus oedeem. Ook de polsen en enkels blijven slank. Bij lipoedeem voelt de huid in de eerste jaren zacht aan, in de loop der tijd kunnen, vooral als er sprake is van overgewicht, veranderingen in het onderhuidse vetweefsel optreden. De huid wordt hierbij stugger en onregelmatiger. In tegenstelling tot andere vormen van oedeem kunnen bij lipoedeem geen putjes in de huid worden gedrukt.

De meest voorkomende symptomen zijn:

  • zwaar gevoel in de benen
  • pijn in de (opgezwollen) benen, voornamelijk bij druk of bijvoorbeeld bij het dragen van een steunkous
  • cellulitis (sinaasappelhuid)
  • snel blauwe plekken
  • problemen bij het lopen (door schurende huid)
  • gewrichtsproblemen voornamelijk van de knie bij een lipoedeem dat al langer bestaat en bij overgewicht
  • gewichtsproblemen, zonder aanwijsbare oorzaak

Ontstaan van lipoedeem

Het ontstaan van lipoedeem is nog onduidelijk, maar het staat vast dat lipoedeem voornamelijk bij vrouwen voorkomt en dat erfelijke factoren een rol spelen. Vaak begint of verergert lipoedeem bij een hormoonwisseling, bijvoorbeeld in de puberteit of na een zwangerschap of de menopauze. Af en toe kan een schildklierafwijking aan de basis liggen van lipoedeem. Tevens blijkt bij lipoedeem vaak sprake te zijn van een minder sterk bewegingsapparaat: banden van enkels, voeten en knieën zijn zwak, er is vaak verminderde spierkracht en het ondersteunende bindweefsel is slapper.

Behandeling van lipoedeem

Opletten voor overgewicht en het lichaamsgewicht onder controle proberen te houden. Bij het vermageren zal de ophoping van vet en vocht echter niet afnemen. Lichaamsbeweging helpt om de lymfevaten te stimuleren. Een steunkous dragen om extra vochtvorming tegen te gaan en afvoer van lymfe te bevorderen. Steunkousen bij lipoedeem zullen in het begin meestal als pijnlijk worden ervaren, maar na verloop van tijd wennen de meeste mensen eraan. Als er sprake is van een duidelijke lymfoedeem component, kan soms aanvullende therapie worden gegeven zoals manuele lymfdrainage en windeling gevolgd door het dragen van aangemeten steunkousen. Chirurgische behandeling onder de vorm van een liposuctie, bijvoorbeeld rond de knie of het onderbeen wordt maar weinig toegepast en kan beschadiging van lymfbanen en dus indirect lymfoedeem tot gevolg hebben.

Wetenschappelijke publicaties

  • Szolnoky G, Varga E, Varga M, Tuczai M, Dósa-Rácz E, Kemény L. Lymphedema treatment decreases pain intensity in lipedema​ Lymphology. 2011 Dec;44(4):178-82. (abstract)
  • Langendoen SI, Habbema L, Nijsten TE, Neumann HA. Lipoedema: from clinical presentation to therapy. A review of the literature. Br J Dermatol. 2009 Nov;161(5):980-6. (abstract)
  • Szolnoky G, Borsos B, Bársony K, Balogh M, Kemény L.Complete decongestive physiotherapy with and without pneumatic compression for treatment of lipedema: a pilot study. Lymphology. 2008 Mar;41(1):40-4. (abstract)
  • Boursier V, Pecking A, Vignes S. Comparative analysis of lymphoscintigraphy between lipedema and lower limb lymphedema. J Mal Vasc. 2004 Dec;29(5):257-61. (abstract)
  • Kröger K. Lymphoedema and lipoedema of the extremities. Vasa. 2008 Feb;37(1):39-51. (abstract)
  • Wagner S.Lymphedema and lipedema - an overview of conservative treatment. Vasa. 2011 Jul;40(4):271-9. (abstract)
  • Rapprich S, Dingler A, Podda M. Liposuction is an effective treatment for lipedema-results of a study with 25 patients. J Dtsch Dermatol Ges. 2011 Jan;9(1):33-40. (abstract)